Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) ekim ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 3,51 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 21,31’e yükseldiğini açıklamasının akabinde TCMB’nin Kasım Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora nazaran, kasım ayında enflasyondaki yükselişe en besbelli katkı güç kümesinden geldi. Memleketler arası güç fiyatlarında bu devirde bir ölçü gevşeme görülürken, TL’deki görünümle başta akaryakıt, tüp gaz ve kömür olmak üzere yurt içi güç fiyatları artış kaydetti.
Enflasyondaki yükselişte öne çıkan bir başka küme hizmet bölümü oldu. Bu kümede lokanta-otel kümesi fiyatlarındaki hızlanma bariz seviyede gerçekleşti. Taze meyve ve zerzevat dışı besin enflasyonundaki seyir, yemek hizmetleri enflasyonunu olumsuz tarafta etkiledi.
Kasım ayında global besin ve ziraî emtia fiyatlarındaki yükseliş eğilimi tahıllar öncülüğünde sürerken, bu gelişmenin olumsuz yansımalarına rağmen taze meyve ve zerzevat enflasyonundaki görünüm ve baz tesiriyle besin yıllık enflasyonu sonlu bir oranda geriledi. Temel mal fiyatlarındaki aylık artış ise hızlandı. Bu kümede, bir evvelki yılın kasım ayındaki yüksek artış nedeniyle yıllık enflasyon görece yatay seyretti.
GENELE YAYILAN ARTIŞLAR GÖRÜLDÜ
Birebir devirde emtia fiyatlarında süregelen olumsuz seyir, tedarik zincirlerinde artarak devam eden aksamalar ve TL’deki gelişmelerle birlikte üretici fiyatlarında güç ve orta malları başta olmak üzere genele yayılan artışlar görüldü. Bu görünüm altında B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları ve ana eğilimleri yükseldi.
Kelam konusu gelişmelerle kasımda evvelki aya nazaran yıllık tüketici enflasyonuna katkı; güçte 0,73 puan, hizmette 0,30 puan, alkol-tütün-altında 0,15 puan, besinde 0,13 puan ve temel mal kümesinde 0,11 puan arttı.
”TÜM ALT KÜMELERDE YÜKSELDİ”
Hizmet fiyatları kasımda yüzde 1,88 yükselirken, küme yıllık enflasyonu 1,45 puan artarak yüzde 16,88 oldu. Yıllık enflasyon, lokanta-otelde besbelli olmak üzere tüm alt kümelerde yükseldi.
Lokanta-otelde yıllık enflasyon kasım ayında yüzde 28,90 düzeyine ulaşırken, alt kümenin hizmet enflasyonu üzerindeki olumsuz tesiri barizleşti. Bu gelişmede, ekmek-tahıl eserleri ile et ve et eserleri üzere besin fiyatlarındaki görünümle birlikte yemek hizmetleri fiyatlarındaki yüzde 4,24’lük artış öne çıktı. Konaklama hizmetleri fiyatlarında da yüzde 2,43 ile yükseliş eğilimi sürdü.
KİRA ENFLASYONUNDAKİ YÜKSELİŞ EĞİLİMİ SÜRDÜ
Öteki hizmetler kümesinde ise sigorta hizmetlerinin yanı sıra kura hassaslığı yüksek olan bakım ve tamirat hizmetlerinde yüksek fiyat artışları gerçekleşti. Mevsimsel tesirlerden arındırılmış datalarla incelendiğinde, kira enflasyonundaki yükseliş eğiliminin kasım ayında da sürdüğü izlendi.
Temel mal yıllık enflasyonu kasımda 0,10 puan gerileyerek yüzde 18,36 oldu. Bu periyotta yıllık enflasyon güçlü mal kümesinde gerilerken, giysi ve ayakkabı ile öbür temel mallar kümelerinde artış gösterdi. Türk lirasındaki gelişmelere bağlı olarak yüksek aylık fiyat artışı gözlenen sağlam mal kümesinde, bir evvelki yılın tıpkı devrindeki yüksek baz sebebiyle yıllık enflasyon geriledi.
Güçlü mal fiyatları bu devirde yüzde 4,06 artarken, bu gelişmede yüzde 5,21 ile araba, yüzde 5,31 ile mobilya ve yüzde 2,40’la beyaz eşya fiyatlarındaki artışlar belirleyici oldu, öbür elektrikli ve elektriksiz aletlerdeki yükseliş ise yüzde 0,63’le sonlu kaldı.
Öteki temel mallarda kur gelişmeleriyle birlikte fiyat artışları, konutun bakım tamiratı, ferdî bakım eserleri, konutla ilgili paklık gereçleri ve konut içi dokuma eserleri ön planda olmak üzere küme geneline yayılarak devam etti. Küme aylık enflasyonu da yüzde 4,27 oldu.
Öte yandan, giysi ve ayakkabı fiyatları kasımda yüzde 1,65 yükselerek mevsimsel ortalamasının altında artış gösterirken, küme yıllık enflasyonu yataya yakın bir seyir izledi.
”GİRDİ MALİYETLERİ TESİRLİ OLMAYA DEVAM ETTİ”
Güç fiyatları kasımda yüzde 5,95 artarken, bu periyotta milletlerarası güç fiyatları ölçülü seyretti. TL’deki görünümle birlikte yüzde 14,25’le katı yakıt, yüzde 13,96’yla tüp gaz ve yüzde 12,34’le akaryakıt kümelerinde yüksek aylık artışlar kaydedildi. Böylelikle yıllık güç enflasyonu kasımda 6,38 puan yükselerek yüzde 32,14 oldu.
Besin ve alkolsüz içecekler fiyatları kasımda yüzde 3,92 artarken, küme yıllık enflasyonu bir evvelki yıldaki yüksek bazın da tesiriyle 0,30 puan gerileyerek yüzde 27,11’le yüksek seyrini korudu. Yıllık enflasyon, işlenmemiş besin kümesinde 3,98 puan düşüşle yüzde 25,22’ye geriledi, işlenmiş besin kümesinde ise 3,15 puan artışla yüzde 28,86’ya yükseldi.
İşlenmemiş besin enflasyonundaki gerilemede temelde taze meyve-sebze fiyatları tesirli olurken, mevsimsellikten arındırılmış bilgiler eylül ayından bu yana taze meyve-sebze kümesinde gözlenen düzeltmenin zerzevat kaynaklı olarak bu periyotta de sürdüğüne işaret etti.
Bu devirde, öteki işlenmemiş besin kümesi genelinde fiyatlar yüzde 5,47’yle değerli ölçüde yükselirken, et, yumurta, patates, kuruyemiş ve bakliyat fiyatlarındaki artışlar öne çıktı. Bu gelişmelerde ziraî kuraklık, kur gelişmeleri ve girdi maliyetleri tesirli olmaya devam etti.
İşlenmiş besinde aylık fiyat artışı yüzde 4,83’le hızlandı. Bu devirde genele yayılan yüksek artışlar görülmekle birlikte bilhassa ziraî kuraklık ve memleketler arası tahıl fiyatlarında gözlenen olumsuz seyir ile kur gelişmelerinin yansımalarının hissedildiği ekmek ve tahıllar kümesindeki aylık yüzde 7,20’lik yükseliş dikkati çekti.
Öte yandan, kırmızı et fiyatlarındaki artışların tesirlerinin izlendiği işlenmiş et eserleri, milletlerarası yağ fiyatlarının tesirlerinin görüldüğü katı-sıvı yağlar ile şeker ve şekerle kontaklı eser kümeleri öne çıktı. Bu gelişmeler sonucunda taze meyve ve zerzevat dışı besin kümesinde yıllık enflasyon 2,23 puan yükselerek yüzde 29,76’ya ulaştı.
”ÜRETİCİ FİYATLARI KAYNAKLI BASKILAR SÜRDÜ”
Yurt içi üretici fiyatları kasım ayında yüzde 9,99 artarken, yıllık enflasyon 8,31 puan yükselişle yüzde 54,62 oldu.
Alt kümeler geneline yayılan yüksek fiyat artışlarında TL’deki gelişmeler ve ziraî eserler başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki yüksek seyir belirleyici olmaya devam ederken, tedarik zincirindeki aksamalar tekrar barizleşti. Bu periyotta petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi değerli ölçüde yükseldi.
Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon güç ve orta mallarında daha bariz olmak üzere tüm alt kümelerde yükseldi. En besbelli artış ise yüzde 13,33 ile güç kümesinde gerçekleşti. Bu gelişmede elektrik gücünün üretim ve dağıtımı, rafine edilmiş petrol eserleri, gaz imalatı ve kömür imalatı öne çıktı.
Aylık yüzde 11,55 yükselen orta malları fiyatlarında demir-çelik ile öteki metaller, dokumacılık iplik ve elyafları, kimyasal ve plastik eserler dikkati çekerken, öteki alt kalemlerde de bariz artışlar izlendi. Sermaye mallarındaki fiyat artışında ise metal yapı eserleri, motorlu kara taşıtları ile bunların modül ve aksesuarları ve makineler ön plana çıktı. Sağlam tüketim malları fiyatları mobilya, mücevherat ve konut aletleri öncülüğünde yükselirken, dayanıksız tüketim mallarındaki artışta et eserleri, dokumacılık eserleri, katı-sıvı yağlar ile öteki besin eserleri belirleyici oldu.
Bu gelişmelerle tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar sürdü.
Cumhuriyet
