Türkiye’de döviz kurlarındaki büyük dalgalanma, iktisat idaresi hakkındaki spekülasyonlar ve ekonomik kriz ikazları, Avrupa başşehirlerinde korkuyla izleniyor.

Son gelişmeler hakkında DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Batılı uzmanlar, Türkiye’de piyasalara müdahalelerden, siyasetin daha otoriter bir hal almasından duydukları tasaları lisana getirdiler.

AVRUPA’NIN “İSTİKRARSIZLIK” TELAŞI

Fikir kuruluşu Avrupa Komşuluk Kurulu (ENC) Yöneticisi Samuel Doveri Versterbye, “Türkiye’deki ekonomik istikrar AB için inanılmaz bir ehemmiyet taşıyor” derken, Türkiye’de iktisadın berbata gitmesi durumunda, bunun Avrupa’da hem iktisat, hem siyaset hem de güvenlik alanlarında olumsuz yansımalarının olacağını söyledi.

Doveri Versterbye, Gümrük Birliği, AB ahenk süreci ve son olarak mülteci mutabakatının, Avrupa ile Türkiye ortasında karşılıklı olarak kurumsal, tüzel ve ekonomik iç içe geçişkenliği artırdığına işaret ederken, tedarik zincirleri açısından da Türkiye’nin ekonomik istikrarının büyük ehemmiyet taşıdığını vurguladı.

ENC Yöneticisi, “Örneğin Türkiye’den Almanya’ya ihraç edilen motorlu kara taşıtları, makineler, makine aksamı, kauçuk ve plastik eserler üzere sayısız eser, Alman iş dünyasının, Alman tükeciye düşük fiyata satış yapabilmesi bakımından hayati ehemmiyete sahip. Yani tedarik zinciri bakımından Türkiye Alman iktisadı için kilit kıymete sahip” görüşünü aktardı.

Avrupa ekonomileri ile Türkiye ortasındaki bağımlılığın bir öbür kıymetli başlığını bankacılık sisteminin oluşturduğunu söyleyen Doveri Versterbye, şöyle devam etti:

“Herkes Yunanistan’daki finansal krizi hatırlar. Tıpkı o devir Yunanistan ile olduğu üzere bugün de İspanyol, Hollanda, Fransız ve İtalyan bankaları, Türkiye’deki bankacılık sistemindeki risklere çok açık zira yatırım ve kredi ilgileri var. Bu ne demek? Yunanistan’da yaşanan sürece emsal bir sürecin Türkiye’de yaşanması ve bunun haliyle Türkiye’de çok önemli ölçüde etkin olan Avrupa bankaları nedeniyle AB’yi etkilemesi mümkünlüğü bulunuyor.”

TÜRKİYE İKTİSADI BÜYÜK RİSKLERLE KARŞI KARŞIYA

Doveri Verserbye, Türkiye ekonomisindeki son gelişmeleri yorumlarken, TL’deki süratli bedel kaybının, kamu borcunun gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranının yüzde 40’a yükselmesinin, ayrıyeten özel dalın ve bankaların yakın periyotta 90 milyar dolar dış borç ödemesi yapmak durumunda olmasının, yakından izlendiğini söyledi.

Avrupa ülkelerini Türkiye konusunda en çok endişelendiren bahislerden biri de, yeni bir göç krizinin yaşanması mümkünlüğü. Türkiye’de ekonomik sıkıntıların daha da berbatlaşması durumunda, birçok Suriye’den gelen sığınmacılara karşı toplumda reaksiyonların daha da artabileceği, Erdoğan’ın da Avrupa’dan mali kaynak için bir kere daha göç kartını kullanabileceği argüman ediliyor.

Doveri Verserbye, sığınmacıların bir koz olarak kullanıldığını, Erdoğan’ın 2020 yılında Türkiye’deki binlerce mülteciyi Yunanistan’a mobilize ettiğini hatırlatırken, “bunun tekrarlanmayacağını söylemek güç ve bu çok tehlikeli” dedi.

Bu türlü bir adımın Fransa’daki seçimler öncesinde Avrupa’da göçmen aksisi ve çok sağcı hareketleri güçlendirebileceği ikazında bulunan uzman, halihazırda Belarus nedeniyle Doğu Avrupa ülkelerinin karşı karşıya kaldığı krizin sürdüğünü hatırlattı.

Türkiye’deki ekonomik gidişatın berbata gitmesinin yol açabileceği toplumsal sıkıntıların, Avrupa’da tasa kaynağı olduğunu söyleyen Doveri Verserbye, şu yorumu yaptı:

“Salt standart ekonomik hesaplamalara bakarsanız, Türkiye stagflasyona, yani işsizlik oranı artarken enflasyonun da arttığı bir sürece evriliyor. Bu da ne yazık ki toplumda sığınmacılara yansıyı artırabilir… Türkiye’de bankacılık alanında sorun ve stagflasyon yaşanırsa, o vakit işte AB’nin Türkiye’ye sığınmacılar için sağladığı fonların idaresi de zorlaşır. İster Erdoğan olsun isterse öteki bir hükümet vazifeye gelmiş olsun, işte o vakit bu fonların sığınmacılar için değil Türkiye’nin problemleri için verilmesi istenecektir. Bu da şaşırılacak bir şey olmaz.”

ERDOĞAN’IN BAE ATILIMI EKONOMİYİ KURTARABİLİR Mİ?

Pekala, AKP hükümetinin kısa bir müddet öncesine kadar hasım olarak gördüğü, 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsünü finanse etmekle, hatta PKK’yı desteklemekle suçladığı Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile münasebetlerinde yeni bir sayfa açması, Türkiye iktisadının içinde bulunduğu durumdan çıkartabilir mi?

“BAE’nin gerçek niyeti ve yapacakları konusunda ihtiyatlı olurdum” diyen ENC Yöneticisi Samuel Doveri Versterbye, değerlendirmelerini şu sözlerle tamamladı:

“Erdoğan, BAE ile, geçmişte Katar ve Çin ile yaptığı üzere swap mutabakatları yoluyla kısa vadeli tahlil bulmak isteyebilir. Yani kimi ülkeler, makul ticari nedenlere dayanmaksızın, salt jeopolitik münasebetlerle swap muahedeleri yoluyla, Türkiye iktisadına nakit akıtıyor. En son Katar bunu 2018’de yaptığında TL yüzde 6 bedel kazandı. Fakat BAE ile Türkiye yakın geçmişe kadar o denli pek de dostça bir ilgi içerisinde hiç olmadı. Şayet BAE ile bu olacaksa bu TL’yi bir nebze arttırabilir. Lakin uygulanan tüm siyasetler ve Erdoğan’ın izlemekte ısrar ettiği çizgi ne yazık ki optimist olabilmemize imkan sağlamıyor”

“ERDOĞAN’IN NAKİT PARAYA GEREKSİNİMİ VAR”

Erdoğan, BAE Veliaht Prensi Muhammed bin Zayid el Nayhan’ı görkemli merasimlerle karşıladı. Ziyaret sırasında, iki ülke ortasında başta iktisat alanında olmak üzere, alakaların geliştirilmesi gayesiyle 10 mutabakat zaptı imzalandı. BAE, Türkiye’de yatırım yapmak üzere 10 milyar dolarlık bir fon ayırdığını duyurmuştu.

Ekonomist Timothy Ash, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, Erdoğan’ın son atılımının iktisattaki sıkıntılara tahlil olamayacağını belirterek, “Erdoğan’ın asıl muhtaçlık duyduğu nakit para. Merkez Bankası’na girecek dövize gereksinimi var. BAE’nin yaptığı ise uzun vadeli yatırım taahhüdü. Bu rezerv konumu, döviz meselesini önemli ölçüde çözmeyecek” dedi.

“BAE, UCUZA KAPATMAYA ÇALIŞIYOR”

Londra merkezli Bluebay Asset Management’ın kıdemli stratejisti olan Timothy Ash, Türkiye ile BAE ortasındaki olağanlaşmayı olumlu bulduğunu söylemekle birlikte, iki idare ortasında siyasal İslam, Müslüman Kardeşler, bölgesel siyasetler üzere bahislerde farklılıkların sürdüğüne dikkat çekti.

Ash, “Son gelişmeler, iki idarenin rakip oldukları gerçeğini değiştirmiyor. Hem BAE, hem de Suudi Arabistan, Erdoğan’a güvenmiyor. Bu nedenle BAE’nin yaptığı aslında oportünizm. TL’ye bakıyor, Türkiye’nin gerçek ekonomik varlıklarının çok ucuz olduğunu görüyor ve kanımca bundan faydalanarak altyapı, güç üzere kıymetli ekonomik varlıklarını ucuza kapatmaya çalışıyor.”

BAE’nin uzun vadeli hesaplarla hareket ediyor olabileceğini söyleyen Ash, “BAE yatırım yaparsa Erdoğan için değil, Türkiye’ye yatırım yapmak mantıklı olduğu için yapar. BAE çok olağan ki Erdoğan’ın iktidarını sürdürmesini isteyecek bir ülke değil. BAE, aslında Erdoğan sonrası, 2023 sonrasına hazırlık yapma niyetiyle adım atıyor. Ucuz, makul bir yatırım hamlesi” görüşünü tabir etti.

ERDOĞAN’IN “EKONOMİK KURTULUŞ SAVAŞI” SÖYLEMİ

Pekala Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Ekonomik Kurtuluş Savaşı” söylemi ile izlediği iktisat siyasetleri ne manaya geliyor. Düşmanı kim? Erdoğan bu savaşı kazanır mı?

Uzun yıllardır Türkiye konusunda çalışan ve bu alanda en tecrübeli ekonomistlerden olan Ash, bu soruyu şöyle yanıtladı:

“Bu saçmalık. Ortada bir savaş yok, yatırımcıların Erdoğan ile bir savaşı yok. Yabancı yatırımcılar Türkiye’yi seviyor. Türkiye’nin uzun vadeli görünümü iyi. Türkiye’ye yatırım yapmak da istiyorlar. Ancak bu kadar makûs bir para siyaseti izlenirken, TL bir günde yüzde 10 azalırken, kim nasıl yatırım yapsın? Yabancı yatırımcının Erdoğan’dan beklentisi çok kolay: rasyonel ekonomik, rasyonel para siyasetleri izlemesini istiyor. Bunu yaptığı takdirde Türkiye’ye çok para akacak.”

“BATILI YABANCI YATIRIMCILAR ŞEYTANLAŞTIRILACAK”

Timothy Ash, Erdoğan’ın iktisattaki ataklarını “kısa vadeli” adımlar olarak nitelendirirken, yine seçilebilmek için düşük faizde ısrar ettiğini, mali gevşeme adımları attığını, bununla birlikte dar gelirliler için toplumsal yardımların arttırılacağını düşündüğünü söyledi.

AKP idaresinin, milliyetçi telaffuzlu bir seçim gündemi oluşturmakta olduğu görüşünü aktaran Ash, tüm bunların TL’nin paha kaybetmesi ve enflasyonun artmasıyla kendini gösterdiğini, bunun bedelinin ise tüm toplum tarafından ödeneceğini kaydetti.

“Özellikle MHP seçmenlerine hitap etmek için de Batılı yabancı yatırımcılar şeytanlaştıracak. Görünen o ki seçim ajandası böyle” diyen Ash, son günlerde tırmandırılan siyasi tansiyonun, son olarak da güvenlik analisti, DEVA partisi kurucularından Metin Gürcan’ın “siyasi casusluk” suçlamasıyla gözaltına alınmasının kaygı verici olduğunu söyledi.

“YABANCI YATIRIMCI DÜŞMAN MI DEĞİL Mİ?”

Bu gelişmenin, Ali Babacan liderliğindeki DEVA partisine ve muhalefete bir ihtar olarak yorumlanabileceğini söyleyen Ash’e nazaran, Erdoğan iktisatta kendi siyasetlerinin yol açtığı aüır sonuçlarla ilgili olarak yabancıları sorumlu tutacağı komplo teorileri üretecek ve Batılıların ekonomik savaş başlattığını sav edecek.

Birtakım seçmenlerin “bu saçmalıklara” inandığını söz eden Ash, “Ama şöyle de bir çelişki var. Faizi yabancı yatırımcı gelsin diye düşürdüğünü söylüyor… Pekala o vakit yabancılar düşman mı değil mi? Bu olanlardan nasıl bir akılcı bir sonuç çıkarmalı?” dedi.

Kaynak: DW Türkçe

Cumhuriyet